مدل فرانچایز به عنوان یک روش کمریسکتر برای راهاندازی کسبوکار نسبت به شروع از صفر شناخته میشود
، اما مانند هر انتخاب دیگری، مزایا و معایب خود را دارد. در ادامه، مهمترین مزایا و چالشها/معایب دریافت فرنچایز در ترکیه را – هم برای کارآفرینان محلی و هم سرمایهگذاران خارجی – بررسی میکنیم:
مزایای فرنچایز در ترکیه
کاهش ریسک کسبوکار: بهرهگیری از یک برند شناختهشده و مدل آزمودهشده، شانس موفقیت کسبوکار را افزایش میدهد. فرنچایزگیرنده از تجارب موفق فرانچایزدهنده استفاده میکند و با فرمولی وارد بازار میشود که پیشتر امتحان خود را پس داده است
. این موضوع بهویژه برای کارآفرینان تازهکار یا کسانی که با بازار ترکیه آشنایی عمیق ندارند (مثلاً سرمایهگذاران خارجی) بسیار ارزشمند است.
آموزش و پشتیبانی مداوم: اغلب فرانچایزدهندگان برنامههای آموزشی جامعی برای فرانچایزگیرندگان و کارکنان آنها تدارک میبینند، از آموزشهای اولیه راهاندازی گرفته تا دستورالعملهای عملیاتی، بازاریابی و فروش. همچنین در طول فعالیت، پشتیبانی مستمر از سوی فرانچایزدهنده (مانند مشاوره مدیریتی، تأمین مواد اولیه، تبلیغات سراسری و ...) ارائه میشود که به بهبود عملکرد شعبهها کمک میکند
.
شناختهشدگی برند و بازاریابی: فرانچایزگیرنده از اعتبار و پایگاه مشتریان آماده یک نام تجاری بهرهمند میشود. به عنوان مثال، افتتاح یک شعبه استارباکس یا مکدونالدز در ترکیه به دلیل شناختهشدگی قبلی، بسیار سریعتر مشتری جذب میکند تا یک کافیشاپ یا رستوران گمنام. علاوه بر آن، بسیاری از فرانچایزدهندگان، تبلیغات ملی/بینالمللی انجام میدهند و از بودجههای بازاریابی مشترک برای ارتقای برند بهره میبرند که شعب فرنچایزگیرندگان نیز از آن سود میبرند.
سیستم عملیاتی و تأمین: داشتن زنجیره تأمین مطمئن و سیستمهای عملیاتی استاندارد از دیگر مزایاست. فرانچایزگیرنده به شبکه تأمین مواد اولیه یا محصولات فرنچایزدهنده دسترسی دارد که میتواند با کیفیت و قیمت رقابتی فراهم شود. همچنین دستورالعملهای مدون برای ادارهی کسبوکار (مانند شیوههای ارائه خدمات، دکوراسیون فروشگاه، نرمافزارهای فروش و ...) در اختیار وی قرار میگیرد. این استانداردسازی باعث میشود نیازی نباشد کارآفرین همهچیز را از ابتدا ابداع کند، بلکه یک راه نقشه آماده برای موفقیت در اختیار دارد.
مزیتهای سرمایهگذاری در ترکیه: برای سرمایهگذاران خارجی، ترکیه یک بازار پرجمعیت (85 میلیون نفر) با جمعیت جوان است که فرهنگ مصرف در آن رو به رشد میباشد. در این کشور امکان مالکیت ۱۰۰٪ خارجی کسبوکار وجود دارد
و دولت نیز با اصلاحات اقتصادی و بهبود فضای کسبوکار، ورود سرمایهگذاران را تسهیل کرده است
. همچنین دریافت فرنچایز یک برند مطرح میتواند راه نسبتاً سریعی برای ورود به بازار ترکیه باشد، زیرا چارچوب قانونی پیچیدهای (مثل نیاز به مجوز دولتی خاص فرنچایز) وجود ندارد و فرآیند عمدتاً بین دو طرف خصوصی انجام میشود.
معایب و چالشهای فرنچایز در ترکیه
هزینههای اولیه و ongoing: یکی از بزرگترین موانع فرنچایز، هزینه مالی آن است. فرانچایزگیرنده معمولاً باید حق امتیاز اولیه (Franchise Fee) قابل توجهی پرداخت کند که بسته به برند متفاوت است (میتواند از چند هزار دلار تا دهها یا صدها هزار دلار باشد)
. بهعنوان نمونه، حق امتیاز اولیه برخی برندهای مطرح ممکن است میان ۲۰ هزار تا ۱۰۰ هزار دلار باشد
. علاوه بر این، هزینههای تجهیز و راهاندازی شعبه (اجاره یا خرید ملک تجاری، دکوراسیون مطابق استانداردهای برند، خرید تجهیزات، موجودی اولیه کالا و ...)، هزینههای آموزش کارکنان و سرمایه در گردش مورد نیاز است. پس از راهاندازی نیز، پرداخت رویالتی دورهای (مثلاً ماهیانه درصدی از فروش) و گاهاً سهم تبلیغات به فرانچایزدهنده الزامی است که سود خالص کسبوکار را کاهش میدهد.
محدودیت در استقلال کسبوکار: ورود به یک سیستم فرنچایز به معنای پایبندی به مقررات و استانداردهای تعیینشده توسط فرانچایزدهنده است. فرانچایزگیرنده در تصمیمگیریهای کسبوکار خود آزادی کامل ندارد؛ از نوع محصولات یا خدمات گرفته تا قیمتگذاری، دکور فروشگاه، تامینکنندگان مجاز و شیوههای تبلیغات، همه باید مطابق راهنماها و کنترلهای برند اصلی باشد
. این عدم انعطاف میتواند برای برخی کارآفرینان که روحیه خلاق و مستقلی دارند چالشبرانگیز باشد، چرا که امکان تطبیق کسبوکار با سلیقه شخصی یا شرایط محلی بهصورت دلخواه محدود است.
ریسکهای قراردادی و وابستگی: در نبود قانون حمایتی خاص از فرنچایزگیرندگان، تمامی حقوق و تعهدات بر اساس قرارداد فیمابین تعیین میشود. این بدین معناست که اگر مفاد قرارداد بهخوبی مذاکره و تدوین نشده باشد، ممکن است حقوق یکی از طرفین (بهویژه فرنچایزگیرنده که معمولاً طرف ضعیفتر است) به خطر بیفتد. برای مثال، شرایط فسخ یکطرفه، عدم تمدید قرارداد پس از اتمام دوره، یا وجود بندهای محدودکننده (مثل ممنوعیت رقابت پس از قطع همکاری) میتوانند ریسکساز باشند. فرنچایزگیرنده به شدت به حسن نیت و عملکرد مناسب فرانچایزدهنده وابسته است؛ اگر فرانچایزدهنده در ایفای تعهدات (مثلاً تامین بهموقع کالا یا حمایت بازاریابی) کوتاهی کند یا شهرت برند بهدلیل مسائل خارج از کنترل فرنچایزگیرنده آسیب بیند، کسبوکار فرنچایزگیرنده نیز متضرر خواهد شد.
چالشهای بازار جدید برای خارجیها: برای کارآفرینان خارجی که قصد دریافت فرنچایز در ترکیه را دارند، علاوه بر موارد فوق، چالشهای ورود به یک محیط فرهنگی و تجاری جدید نیز مطرح است. مسائل اداری مانند نیاز به ثبت شرکت در ترکیه و اخذ مجوز کار و اقامت برای مدیریت کسبوکار خود، میتواند زمانبر باشد (در بخش مراحل اخذ فرنچایز به این موارد اشاره خواهیم کرد). همچنین نوسانات نرخ ارز و تورم در ترکیه ممکن است بر هزینههای عملیاتی و بازگشت سرمایه سرمایهگذاران خارجی تأثیر بگذارد. خوشبختانه ترکیه در سالهای اخیر اصلاحاتی در جهت تسهیل کسبوکار انجام داده و رتبه «سهولت انجام کسبوکار» خود را ارتقاء بخشیده است
، اما همچنان آشنایی ناکافی با زبان ترکی یا قوانین محلی میتواند در ابتدا موانعی را ایجاد کند که نیاز به مشاوره حرفهای و صرف زمان برای سازگاری دارد.